همشهری‌آنلاین-سمانه معظمی: مسئولان، مسمومیت غذایی و احتمال آلودگی آب را از عوامل اصلی تلف شدن این پرندگان در تالاب بین‌المللی استان مازندران عنوان کرده‌اند، اما هنوز دلیل قطعی مرگ آنها اعلام نشده‌است.
حال سوال این است که چه خطراتی پرندگان مهاجر را در سرتاسر جهان تهدید می‌کند و اصولا کشورهای میزبان چه برنامه‌هایی برای حفاظت از این گونه‌ها دارند؟
جمعیت روبه کاهش
بنابر اعلام سایت برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، جمعیت ۴۰ درصد پرندگان مهاجر جهان رو به کاهش است و یک پرنده از هر هشت پرنده نیز در خطر انقراض قرار دارند.
آسیب‌دیدن محل زندگی، برخورد با کانال‌های برق و توربین‌های بادی که در محل نامناسبی جانمایی شده‌اند، بلع پلاستیک، کشت بی‌رویه و شکار غیرمجاز مهم‌ترین خطراتی است که این گونه‌ها را تهدید می‌کند. مسموم شدن- برای مثال فلزات سنگین سمی که برای ماهیگیری و شکار استفاده می‌شود- از دیگر خطراتی است که زندگی آنها را در معرض خطر قرار داده‌است.
تلاش‌ها برای حفاظت از پرندگان مهاجر در سطح بین‌المللی از سوی کنوانسیون حفاظت از حیوانات مهاجر (CMS) و پیمان حفاظت از پرندگان مهاجر آفریقا و اوراسیا (AEWA) دنبال می‌شود که در ادامه به اهداف و برنامه‌های آنها اشاره می‌کنیم.
حفاظت از حیوانات مهاجر
کنوانسیون حفاظت از حیوانات مهاجر که همه گونه‌های خاکی و آبی را مخاطب قرار داده در بخش پیمان پرندگان مهاجر، دولت‌ها و شرکایشان را برای همکاری و توسعه بیشتر سیاست‌های حفاظتی گرد هم آورده است. هدف پیمان مذکور اطمینان از همکاری مناسب بین کشورهایی است که در مسیرهای پرواز این پرندگان قرار دارند.
هدف دیگر این کنوانسیون حفاظت از پرندگان در معرض خطر انقراض با حفظ زیستگاه آنها و رفع موانع مهاجرتشان است. هم‌اکنون ۱۳۰ کشور از جمله ایران (از سال ۲۰۰۸) عضو این کنوانسیون هستند.
پرندگان آفریقا و اوراسیا
توافق حفاظت از پرندگان آبی مهاجر آفریقا و اوراسیا نیز یک توافق بین‌دولتی برای حفاظت از گونه‌هایی است که بین این قاره‌ها سفر می‌کنند. این توافق ۲۵۴ گونه پرنده را که دست‌کم یک بخش از زندگی‌شان در آب است، دربرمی‌گیرد.
سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز اسفند ۹۳ با امضای یادداشت تفاهم با کنوانسیون حفاظت از گونه‌های مهاجر وحشی در آفریقا و اوراسیا به منظور حفاظت از پرندگان شکاری به فهرست کشورهای عضو این کنوانسیون پیوست.
با امضای این یادداشت تفاهم، ایران به عنوان پنجاه و یکمین کشور عضو این تفاهم‌نامه در زمینه حفاظت پرندگان شکاری در آفریقا و اوراسیا شناخته شد.
سازمان حفاظت محیط زیست ایران در زمان امضای این تفاهم‌نامه اعلام کرد که برای مدیریت و حفاظت پرندگان مهاجر آماده همکاری با کشورهای همسایه، منطقه و نهادهای بین‌المللی است.
تاکنون وجود بیش از ۶۰ گونه از پرندگان شکاری در کشور ثبت شده‌است که نسبت به برخی از کشورها تنوع قابل ملاحظه ای محسوب می‌شود.
روز جهانی پرندگان مهاجر
دو پیمان زیست‌محیطی سازمان ملل یعنی کنوانسیون حفاظت از حیوانات مهاجر و پیمان حفاظت از پرندگان مهاجر آفریقا و اوراسیا از سال ۲۰۰۶ برنامه‌های روز جهانی پرندگان مهاجر را رهبری می‌کنند.
بزرگداشت روز جهانی پرندگان مهاجر هر سال به منظور یادآوری ضرورت حفاظت از این گونه‌ها و زیستگاهشان با برگزاری جشنواره‌ها و برنامه‌های مختلف تفریحی، آموزشی و اطلاع‌رسانی مانند پرنده‌نگری و کنسرت (به نفع فعالیت‌های زیست‌محیطی) در حدود ۷۰ کشور از جمله ایران برگزار می‌شود.
به دلیل اختلاف در زمان اوج مهاجرت پرندگان در کشورهای مختلف، روز جهانی پرندگان مهاجر در دومین شنبه ماه "مه" و دومین شنبه ماه اکتبر جشن گرفته می‌شود. شعار امسال روز جهانی پرندگان مهاجر «هم‌صدایی برای حفاظت پرندگان» بود.
روز جهانی مرداب‌ها
به تازگی دبیرخانه کنوانسیون حفاظت از پرندگان آبی مهاجر آفریقا و اوراسیا با همکاری کنوانسیون رامسر برنامه بزرگداشت روز جهانی مرداب‌ها (۲ فوریه برابر با ۱۳ بهمن) را با محور حفاظت از پرندگان مهاجر به عنوان ساکنان مهم این مناطق برگزار کرد.
کنوانسیون رامسر کنوانسیونی برای حفاظت از تالاب‌های مهم بین‌المللی به ویژه تالاب‌های زیستگاه پرندگان آبزی است که در سال ۱۹۷۱ میلادی در شهر رامسر به تصویب رسید. در ابتدا این معاهده به امضای نمایندگان ۱۸ کشور شرکت‌کننده رسید، اما امروزه ۱۶۹ کشور جهان عضو این پیمان هستند. این کنوانسیون هم‌اکنون ۲۱۸۶ تالاب به وسعت ۲۰۰ میلیون هکتار را پوشش می‌دهد.
کنوانسیون حفاظت از پرندگان آبی مهاجر آفریقا و اوراسیا و کنوانسیون رامسر، اخیرا نیز در پروژه مدیریت یکپارچه پرندگان مهاجر و مرداب‌های آفریقا مشارکت کرده‌اند. هدف این پروژه اطلاع‌رسانی درباره اهمیت حفظ تالاب‌ها برای محیط زیست است.
خطر پلاستیک
آلودگی پلاستیک سلامت حیات وحش از جمله پرندگان را در سراسر جهان تهدید می‌کند. ۲۱ اردیبهشت امسال ( ۱۱ مه ۲۰۱۹) همزمان با روز جهانی پرندگان مهاجر، دو کنوانسیون زیست‌محیطی سازمان ملل متحد که در بالا به آنها اشاره شد و فعالان این حوزه در سرتاسر جهان خواستار مهار آلودگی‌های پلاستیکی با توجه به اثرات منفی آن بر پرندگان آبی و دیگر پرندگان مهاجر شدند. آنها امیدوارند برنامه‌های اطلاع‌رسانی بیشتری در این زمینه سال آینده در روز جهانی پرندگان مهاجر با تاکید بر همین موضوع اجرا شود.
«جویس سویا»، مدیر اجرایی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد گفت: یک‌سوم پلاستیک مصرفی در جهان غیرقابل بازیافت است و سالانه دست‌کم ۸ میلیون تن پلاستیک به اقیانوس‌ها و دیگر منابع آبی روانه می‌شود که در نهایت از معده پرندگان و ماهی‌ها سردرمی‌آورد. آلودگی پلاستیک، پرندگان را سه برابر بیشتر از دیگر گونه‌ها تهدید می‌کند.
بلع بقایای پلاستیک در برخی گونه‌ها بسیار رایج است. آنها پلاستیک را با غذا اشتباه می‌گیرند که به دلیل قابل هضم نبودن آن به مرگشان منتهی می‌شود. پلاستیک گاهی در لانه‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری پرندگان پلاستیک را با برگ و دیگر مواد طبیعی اشتباه می‌گیرند که می‌تواند متجر به آسیب زدن و گیر افتادن جوجه‌ها شود.
آمارها نشان می‌دهد تقریبا همه پرندگان آب شور و شیرین در خطر گیر کردن در پسماندهای پلاستیکی و دیگر مواد مصنوعی هستند. تعداد زیادی از پرندگان از عقاب تا سهره‌های کوچک نیز از این چرخه آسیب می‌بینند و همه این آمارها رو به افزایش است.
تحقیقات نشان می‌دهد ۴۰ درصد پرندگان دریایی پلاستیک می‌بلعدند. مرغابی‌های دریایی، پلیکان و پنگوئن از جمله گونه‌هایی هستند که به صورت خاص در معرض خطر هستند. بلع پلاستیک می‌تواند منجر به کشتن آنها یا زخم‌های شدید یا انسداد مجرای معده و ایجاد خطای احساس اشباع و در نهایت سوءتغذیه و گرسنه ماندن آنها شود.
نظر شما